12/10/10

"istare, intrare, essire" NON "bistare, bintrare, bessire"

In medas biddas, cando una paràula est pretzèdida dae una vocale, nche podet pèrdere (in sa pronùntzia) sa b- de su cumintzu: bentu (entu), baca (aca), etc.
A bias càpitat su contràriu, chi a paràulas chi cumintzant in vocale, comente intrareistare, essire, etc. agiungant una b-, pessende chi la teniant e chi nche l'apant pèrdida. O, belle seguramente, est s'avèrbiu bi (b') chi s'est atacadu a sa paraula.
Est mègius a iscrìere semper intrareistare, essire, etc. e NON bintrarebistare, essire, etc.

11/10/10

"inferchire/infèrrere" NO "innestare"

Si semus faeddende de s'atzione de pònnere una pua in unu fundu est giustu a nàrrere su faeddu inferchire (part. pass. infèrchidu), dae lat. INFERCIRE, o infèrrere (part. pass. infertu), dae lat. INFERRE, es.: inferchire/infèrrere un'àrbore.
NO innestare chi est un'italianismu.

"a s'àtera chida/a sa chida ch'intrat" NO "a sa pròssima chida"

Sa paràula "pròssima" si narat de animale fèmina chi est in "istadu interessante".
S'espressione "a sa pròssima chida" est un'italianismu craru, chi nde podimus fàghere a mancu! Giai podimus pònnere àteras allegas.

"adderetzare" NO "addritare/addritzare"

Non benit dae "deretu" ma dae su latinu DIRECTIARE, in ue -TI-, in manera regulare, podet dare (comente dae PUTEU "putu, puthu, putzu, etc.): "adderetare, adderethare, adderetzare".
Sigomente, in LSC, a su sòlitu su resurtadu de -TI- est -tz-, s'iscritura prus coerente est "adderetzare".
Es.: adderetzare unu caminu, unu tubu, unu filu de ferru

08/10/10

"crea" NON "zolla"

Dae su lat. GLEBA derivat su srd. crea (variantes "creva, lea, etc.") chi currispondet a s'ita. "zolla" [dae longob. *zolla, ted. mèdiu zolle «massa cumpata» (de merda)].
Duncas, in srd. est giustu una crea de terra NO una zolla de terra!
S'ita. "gleba" derivat semper dae lat. GLEBA o GLAEBA.

06/10/10

"traballu" NON "mestieri"

Sa moda folclòrica de pònnere tìtulos o nùmenes de eventos in sardu ma iscriende totu su restu in italianu at otentu un'àteru resurtadu: "Sa domo de sas artes e de sos mestieris" aberta in Lòcula! Ohi ohi! Ma pro ite chie tenet responsabilidade culturale non si documentat?
In sardu si narat "traballu" NON "mestieri", chi est un'italianismu inùtile e iscaradu!

04/10/10

"lùghere" NON "risplèndere, isplèndere"





"bardùfula, morròcula" NON "trottola"

In sa Sardigna de mesu e in sa parte meridionale si narat bardùfula, sf. (dae su cat. baldufa), in sa parte setentrionale si narat morròcula, sf., es.: giogare a burdàfula/morròcula.

03/10/10

"televisione" NON "telebisura"

Baddu pro ite in una parte de su movimentu natzionale sardu (chi pràticat prus s'italianu chi non su sardu) est de moda su diferentzialismu (abbàida s'ischeda "It'est su "diferentzialismu"?" in custu blog), istropiende paràulas italianas imbentende paràulas noas pro las fàghere "prus sardas"?
Unu de custos imbentos ridìculos est "telebisura" e NON "televisione", chi est internatzionale (finas in ungheresu, chi no est limba indoeuropea si narat televizio).
In sardu esistit bisura cun su valore de s'ita. "aspetto" e visura cun su valore de "comunicatzione de atos".
Ma finas bisione, cun su valore de "bisu".
Ma televisione est unu cultismu internatzionale, addatadu in totu sas limbas, finas in sardu.
Abbaidade inoghe:

portughesu: televisão
frantzesu: télévision
inglesu: television
ispagnolu: televisión
albanesu: televizion
catalanu: televisió
tzecu: televize
croatu: televizija
èstone: televisioon
finlandesu: televisio
filipinu: telebisyon
irlandesu: teilifíse
islovacu: televízie
lètone: televīzija
lituanu: televizija
malesu: televisyen
maltesu: televiżjoni
olandesu: televisie
polacu: telewizja
romenu: televiziune
suaili: televisheni
turcu: televizyon
ungheresu: televízió
E, tando, su sardu "televisione" no andat bene?

Forsis a sos diferentzialistas sardos agradat meda su modellu de su bascu "telebista" e lu cherent istròchere in sardu? Ohi, ohi!

"risu" NON "sorrisu"

Pro "risu" espressione de sa cara, est mègius a nàrrere risu e non sorrisu.
Pro ita. sorrisetto, in sardu andat bene risitu.

"rosu" NON "risu"

Pro s'ita. "riso", alimentu vegetale, est mègius a nàrrere rosu (chi est faeddu chi benit dae isp. arroz o cat. arròs), paràula impreada in sas variedades sardas tzentrales e meridionales (arrosu), chi NON risu, chi est un'italianismu impreadu de prus in sas variedades setentrionales.
Es.: Oe mama at cotu rosu.


Est cumbeniosu a lassare su faeddu risu pro su cuntzetu de "espressione de sa cara" (abbàida ischeda apòsita "risu" NON "sorrisu")

"Àustrias, Borbones, Savojas" NO "Àustria, Borbone, Savoja"

Comente in sardu si pluralizant sos sambenados: Flore/Flores, Birde/Birdes, De Monte/De Montes (mancari a su sòlitu in s'anàgrafe siant registrados cun sa -i- àtona casteddàrgia, duncas Floris, Virdis, Demontis), etc., gasi etotu est pro sos nùmenes de sas dinastias reales. Duncas est giustu a nàrrere e a iscrìere "sos Àustriassos Borbonessos Savojas" NON "sos Àustria, sos Borbone, sos Savoja", etc.
Est craru chi su logu est sa Savoja. In ambos casos, bi cheret sa semicunsonante j.

02/10/10

"torra" NON "de nou"

Si narat: est andadu torra (o est torradu a andare) NO est andadu de nou.
S'espressione de nou est un'italianismu inùtile in sardu, ca giai tenimus sa manera nostra pro espressare su matessi cuntzetu.

"imbetzes" NO "anziché"

es.: ita. "se anziché Giovanni ci fosse Paolo?" in srd. diat èssere "si imbetzes (o in càmbiu) de Giuanne b'esseret Pàulu?"

"mancu male" NON "meno male"






"a luego" NO "a fra pagu"

"luego" est un'isp. assuntu giai dae su sardu. Non si podet nàrrere mancu "a chitzo" in custu sentidu. "chitzo" inditat petzi sas primas oras de su mangianu, es.: nos bidimus cras mangianu chitzo.

01/10/10

"mùsica" NON "mùsiga"

Est unu cultismu, in ue sa -C- originària latina non càmbiat in -g-, -h-, -°- o àteru, comente càpitat si esseret una paràula de derivatzione latina direta!
Cale est sa lògica? Chi non si podent aplicare a paràulas noas, in manera retroativa, règulas de trasformatzione chi òperant in paràulas patrimoniales. Totu a su prus si podet addatare s'atzentu o sa parte finale, comente càpitat in àteras limbas: fra. musique, ing. music, etc.
Duncas est giustu: polìtica NON polìtiga, etc.

.............................................................................................

• Diegu Corràine [dsc], moderadore e redatore.

.............................................................................................

INCARCA IN SU FAEDDU CHI T'INTERESSAT! Si cheres imparare a praticare sa LSC, inoghe ti podimus agiuare. Pro fàghere pregontas, ma finas pro currègere faddinas chi podimus fàghere finas nois, iscrie a: limbasardacomuna@gmail.com

Amus pessadu chi pro sos amigos chi cherent megiorare s'ortografia de sa LSC, cumbenit a tènnere un'ispàtziu che a custu in ue podimus pònnere AVERTÈNTZIAS in manera istàbile, a disponimentu de totus, pro: dare cussìgios, rispòndere a pregontas, currègere isbàllios.

LSC > Delìbera numb. 6/14 de su 18 de abrile de su 2006, su Guvernu sardu aprovat sas normas de sa Limba sarda comuna>Limba Sarda Comuna